چند بار تا حالا جلوی آینه با خودت فکر کردی که چطور مردم این عضلات شکم عجیب و ششتکه را دارند؟ واقعیت این است که سیکس پک صرفاً یک افسانه اینستاگرامی نیست؛ بلکه حاصل ترکیبی از رژیم غذایی سیکس پک، تمرینات حسابشده و کمی صبوری (یا شاید خیلی!). آمارها میگوید تنها درصد کمی از افراد بدون چربیسوزی هدفمند و تقویت هسته بدن، میتوانند شکم شش تکه داشته باشند. شکم صاف با عضلات کامل تفکیکشده فرق دارد—در این راهنما سراغ همه جزئیات ساخت سیکس پک در خانه و باشگاه میرویم. اگر دوست داری این رازها را با تحلیل علمی و کمی تجربهی واقعی کشف کنی، ادامه مطلب را از دست نده!
سیکس پک چیست و چرا داشتن آن مهم است؟
داشتن شکم شش تکه یا همان سیکس پک، فقط نشانه عضلات زیبا و چشمگیر نیست. بسیاری از افراد فکر میکنند تفاوت یک شکم صاف با شکم شش تکه فقط به ظاهر برمیگردد؛ اما ماجرا فراتر از جذابیت ظاهری است. برای فهم بهتر نقش ژنتیک، درصد چربی سوزی شکم و تأثیر روی سلامتی، هر یک از این پرسشها را بهطور جداگانه بررسی میکنیم.

تعریف سیکس پک و تفاوت آن با شکم صاف
باید بدانید سیکس پک به مجموعه شش عضلهی قابلرؤیت در جداره قدامی شکم (عضلات راست شکمی) گفته میشود که تقسیمبندی آنها بهوسیله تاندونهای متقاطع ایجاد شده است. شکم صاف الزاماً به معنی شکم شش تکه نیست. افراد زیادی شکم مسطح دارند، اما خطوط واضح و تفکیکشدهی عضلات فقط زمانی نمایان میشوند که هم عضلات کافی داشته باشید و هم چربی بدنتان به زیر ۱۵٪ (در مردان) و زیر ۲۰٪ (در زنان) برسد. به زبان ساده: عضلهسازی و چربیسوزی دو ضلع سیکس پک هستند.
فواید فراتر از ظاهر: تقویت هسته بدن و سلامت عمومی
سیکس پک فقط برای نشان دادن عضلات روی ساحل نیست! قدرت یافتن هسته بدن (core) نه تنها تعادل، ثبات و هماهنگی عضلانی را افزایش میدهد، بلکه خطر ابتلا به کمردرد، افتادگی شکم و حتی برخی بیماریهای متابولیک را کاهش میدهد. تقویت عضلات شکم باعث بهبود عملکرد ورزشی، درست نشستن و ایستادن و کاهش ریسک آسیب در فعالیتهای روزانه میشود. از طرفی، تمرینات تخصصی این ناحیه به بهبود وضعیت قلبی-عروقی و حتی احساس اعتماد به نفس بیشتر کمک میکند؛ چیزی که شاید در نگاه اول به سیکس پک ربط داده نشود!
درک نقش ژنتیک و چربی بدن در نمایان شدن عضلات
قطعا شنیدی بعضیها هر چقدر میخورند، باز هم رگه عضلات شکمشان معلوم است، اما بعضی دیگر با کلی تلاش فقط به یک خط باریک بسنده میکنند! نقش ژنتیک در تقسیمبندی عضلات شکم، ضخامت پوست شکم و الگوی ذخیره چربی انکارناپذیر است؛ با این وجود، اغلب افراد با تنظیم برنامه سیکس پک، کاهش تدریجی درصد چربی بدن و ترکیب تمرینات مقاومتی و هوازی، میتوانند خطوط شکم را نمایان کنند. به تجربه دیدم که حتی با ژنتیک متوسط، وقتی درصد چربی به محدوده ۱۰-۱۳٪ کاهش پیدا میکند (در مردان)، سیکس پک کمکم قابل دیدن میشود. مطالعات آکادمی تغذیه آمریکا هم تاکید میکند تداوم، عامل کلیدی عبور از سد ژنتیک است.
رژیم غذایی برای سیکس پک: اصول تغذیهای چربی سوزی شکم
تجربه ثابت کرده بدون رژیم غذایی سیکس پک مناسب، حتی سنگینترین تمرینات هم معجزه نمیکنند. غذاهای مصرفی شما تعیین میکنند چقدر سریع به چربی سوزی شکم نزدیک میشوید. مصرف معقول پروتئین، کربوهیدرات پیچیده و چربی سالم، در کنار آب کافی و فیبر، فرمول طلایی ساخت سیکس پک است. کیفیت مواد غذایی و نظم در کالری، دو راز مشترک میان ورزشکاران حرفهای و افراد موفق در کاهش وزن هستند. بهجرأت میتوان گفت بیش از ۶۰٪ موفقیت در سیکس پک به تغذیه گره خورده!

پروتئین: سوخت اصلی عضلات شکم و چربی سوزی
در فرایند ساخت سیکس پک، پروتئین مثل یک دوست وفادار عمل میکند؛ بدون آن، نه عضله خواهید ساخت و نه چربیسوزی بهینه اتفاق میافتد. رژیمهای موفق سیکس پک، همواره روی مصرف کافی پروتئین تأکید میکنند—بین ۱/۶ تا ۲/۲ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، ترجیحاً به شکل تقسیم شده در وعدههای غذایی. مطالعات (مانند Academy of Nutrition and Dietetics) نشان میدهند مصرف ۳۰–۶۰ گرم پروتئین در هر وعده به حفظ توده عضلانی کمک میکند. پروتئین نهتنها احساس سیری طولانیتری ایجاد میکند، بلکه نرخ متابولیسم پایه شما را بالا میبرد. این یعنی بدن شما حتی در حالت استراحت هم باز چربی میسوزاند. از تجربه، برنامهریزی دقیق پروتئین در هر وعده سرعت رسیدن به هدف را چند برابر میکند!
منابع پروتئینی با کیفیت بالا
- سینه مرغ (۲۲–۲۵ گرم پروتئین در هر ۱۰۰ گرم)
- فیله ماهی (۱۸–۲۴ گرم پروتئین)
- تخممرغ کامل (۶–۸ گرم پروتئین در هر عدد)
- ماست یونانی (۱۰–۱۲ گرم پروتئین در هر ۱۰۰ گرم)
- عدس و لوبیا (۸–۹ گرم پروتئین)
- سویا و توفو (۹–۱۶ گرم پروتئین)
- آجیل مانند بادام (۱۸–۲۱ گرم پروتئین)
کربوهیدراتهای پیچیده: انرژی پایدار بدون افزایش وزن
خیلی از علاقهمندان سیکس پک، از ترس چاقی سراغ کربوهیدرات نمیروند، اما واقعیت این است که بدن برای ساخت عضله و اجرای تمرینات سیکس پک به انرژی نیاز دارد. کربوهیدرات پیچیده مثل غلات کامل، سبزیجات، حبوبات و میوهها، بهآرامی قند خون را بالا میبرند و خطر ذخیرهسازی چربی را کاهش میدهند. آکادمی قلب آمریکا پیشنهاد میکند ۴۵٪ تا ۵۵٪ انرژی روزانه از کربوهیدراتهای سالم تامین شود (نه قندهای ساده!).
انتخابهای هوشمندانه برای کربوهیدراتها
- جو دوسر و برنج قهوهای
- نان سبوسدار
- سیبزمینی شیرین
- کینوا و گندم کامل
این منابع نهتنها انرژی پایداری میدهند، بلکه سرشار از فیبر و ریزمغذی هستند.
چربیهای سالم: ضروری برای سلامت هورمونی و متابولیسم
برخلاف باور عمومی، حذف چربی از برنامهی غذایی، سرعت چربی سوزی شکم را کم میکند. چربیهای سالم نقش اساسی در تولید هورمونهایی چون تستوسترون دارند که برای رشد عضله بسیار حیاتیاند. منابع خوب چربی مانند آووکادو، روغن زیتون و ماهیهای چرب، مصرفشان در حد متعادل توصیه میشود. طبق مشاهدات، با اضافه کردن چربی سالم به رژیم، احساس گرسنگی کاهش یافته و فرآیند کات عضلانی سرعت میگیرد.
چربیهای مفید برای دستیابی به شکم شش تکه
- آووکادو
- روغن زیتون
- گردو
- دانه چیا و بذر کتان
- ماهی سالمون
این مواد به متعادل شدن سطح هورمونها و ارتقا عملکرد متابولیسم کمک میکنند.
نقش آب و فیبر در کاهش وزن و تناسب اندام
آب کافی و فیبر، دو ابزار غیرقابلانکار برای مدیریت اشتها و پیشگیری از پرخوریاند. مصرف ۸–۱۰ لیوان آب و دستکم ۲۵–۳۰ گرم فیبر روزانه، هم بدن را هیدراته نگاه میدارد و هم با پر کردن معده، احساس سیری طولانیتر ایجاد میکند. مطالعات متعدد نشان دادهاند که رژیمهای سرشار از فیبر، سرعت کاهش وزن و موفقیت در حفظ نتیجه را بالاتر میبرند. بهعنوان کسی که مسیر سیکس پک را رفتهام، هیچوقت نوشیدن آب کافی و مصرف سبزیجات رنگارنگ را دستکم نگیرید.
مدیریت کالری و ایجاد کسری برای چربی سوزی موثر
اگر مهمترین قانون سیکس پک را بخواهیم خلاصه کنیم، همان قانون طلایی کسری کالریکی است. یعنی میزان کالریای که مصرف میکنید از مقدار کالری مصرفی شما کمتر باشد تا بدن برای تامین انرژی، سراغ منابع چربی ذخیرهشده (شکم!) برود. محاسبه کالری موردنیاز به شدت تمرین، تیپ بدنی و هدف بستگی دارد، ولی یک کاهش ۱۰–۱۵٪ از مصرف روزانه نقطه مناسبی برای شروع است. دقت کنید کاهش کالری شدید، به جای چربی، عضله را هدف میگیرد و متابولیسم را پایین میآورد. نظم در وعدهها و انتخاب هوشمند مواد غذایی، بزرگترین سلاح برای حفظ عضله و کات عضلانی است.
بهترین تمرینات سیکس پک: تقویت هسته بدن در خانه و باشگاه
تمرینات خاص عضلات شکم، هسته بدن و ترکیب کردن حرکات قدرتی، ستونیترین بخش مسیر ساخت سیکس پک در خانه یا باشگاه است. تنوع حرکات و تمرکز بر فرم صحیح، هم ریسک آسیب را پایین میآورد و هم سرعت نتیجه گرفتن را بیشتر میکند. اگر با تکرار پلانک و کرانچ خسته شدهاید، خبر خوب اینجاست که فناوری تمرینات سیکس پک کلی وسیعتر از این حرفهاست. تمریناتی که هر بخش از شکم را هدف میگیرند، باید با کاردیو و ریکاوری هوشمندانه همراه شوند تا نتیجه ملموس و پایدار باشد.

گرم کردن و سرد کردن: آمادگی و ریکاوری عضلات شکم
شروع هر جلسه تمرینی با گرم کردن سبک (۵–۱۰ دقیقه حرکات هوازی یا کششی دینامیک) باعث ارسال خون و اکسیژن به عضلات هدف، پیشگیری از کشیدگی و آسیب میشود. در پایان تمرین، سرد کردن با حرکات کششی استاتیک یا تنفس عمیق، ریکاوری فیبرهای عضلانی را ارتقا میدهد و گرفتگی فردای تمرین را به حداقل میرساند. بارها پیش آمده کسانی که بدون گرم و سرد کردن سراغ شکم میروند، دچار گرفتگی یا درد حاد میشوند—شما این اشتباه را تکرار نکنید.
تمرینات اصلی برای هر بخش از عضلات شکم
برای ساخت سیکس پک باید کل عضلات شکم: فوقانی، تحتانی و مورب را هدف بگیرید. برنامه متنوع نه تنها به بدن شوک میدهد، بلکه رشد متوازن عضلات را تضمین میکند. در این بخش نمونهای از بهترین حرکات هر بخش آورده شدهاند که بهراحتی در خانه یا باشگاه قابل اجرا هستند.
تمرینات شکم فوقانی
کرانچ کلاسیک و کرانچ روی توپ، دو حرکت پایه هستند که مستقیماً شکم بالایی را هدف میگیرند. در هر جلسه دو تا سه ست ۱۵–۲۰ تایی، فرم صحیح و کنترل سرعت، کلید رشد است. میتوانید برای افزایش فشار، وزنه سبک هم اضافه کنید یا دستها را پشت سر بگذارید.
تمرینات شکم تحتانی
کرانچ معکوس، بالا آوردن پا در حالت خوابیده (leg raise) و hinge tuck جزو موثرترین حرکات برای قسمت پایین شکم هستند. در هر ست حداقل ۱۲–۱۵ تکرار را هدف بگیرید. اگر در باشگاه هستید، میله بارفیکس یا دستگاه مخصوص بالا بردن پا توصیه میشود.
تمرینات مورب شکم
عضاء مورب یا obliques، با تمریناتی مثل چرخش روسی (Russian twist)، کرانچ مورب و side plank هدف قرار میگیرند. اجرای ۲–۳ ست ۱۵–۲۰ تایی، هم خط کمر را برجستهتر و هم از قفسه سینه تا لگن را سفتتر میکند. فراموش نکنید فرم صحیح مهمتر از تعداد است.
تمرینات تقویت کننده هسته بدن (Core) برای ثبات و قدرت
عضلات هسته بدن فقط شکم شش تکه نیست! عضلات عمقی مانند ترنسورس ابدومینال، عضلات پشتی و کف لگن نیز بخش جداییناپذیر یک هسته قویاند. تمرینات ترکیبی مانند پلانک (ثابت و جانبی)، Mountain climber و Dead bug به افزایش قدرت، تعادل و پیشگیری از آسیب کمک میکنند. مطالعات انجمن ملی ورزش امریکا نشان داده که تمرینات هسته، قدرت کلی بدن را ۴۰٪ بهبود میبخشند و نقش مهمی در وضعیت ستون فقرات دارند. اضافه کردن انواع پلانک به برنامه باعث میشود هم کمر قویتری داشته باشید، هم سیکس پک عمیقتر و ماندگارتر.
اهمیت تمرینات کاردیو در چربی سوزی کلی
بدون تمرینات کاردیو مثل دویدن، طناب زدن، دوچرخه یا HIIT، جداسازی عضلات شکم ناممکن است. کاردیو نهفقط چربی کل بدن، بلکه چربی منطقهای را هم کاهش میدهد و نمایان شدن سیکس پک را سرعت میبخشد. حداقل ۳ جلسه ۳۰ دقیقهای کاردیو پرفشار یا متوسط در هفته، همراه تمرینات قدرتی، فرمول علمی برای چربیسوزی پایدار محسوب میشود. رقص، پیادهروی تند یا حتی فوتبال هم میتوانند جایگزین خوبی باشند؛ مهم استمرار و لذت از حرکت است.
برنامه سیکس پک: طراحی یک روال تمرینی و غذایی موثر
هدف از داشتن برنامه سیکس پک، سازماندهی تمرین و تغذیه است تا نتیجه قابل اندازهگیری و انگیزه ادامه راه فراهم شود. بهترین برنامه شامل ترکیب هوشمندانه تمرینات قدرتی و کاردیو، نظم در وعدههای غذایی و روند پیشرفت هفتگی است. پیگیری دقیق موجب میشود نقاط ضعف و قوتتان را راحتتر شناسایی کنید و بسته به نیاز، برنامه را ارتقا دهید.

طراحی برنامه هفتگی تمرینات شکم و کاردیو
یک برنامه هفتگی موفق برای ساخت سیکس پک، بین ۴ تا ۶ روز تمرین ترکیبی نیرو، هسته و کاردیو را میطلبد. اصول پیشنهادی بر پایه منابع مطرح مثل fitamin.ir شامل تکرار منظم، تنوع تمرین و توجه به فرم مناسب است. جدول زیر یک نمونه برنامه متعادل و عملگرا را ارائه میدهد:
روز هفته | تمرینات هسته و شکم | تکرار/ست | کاردیو پیشنهادی | مدت زمان |
---|---|---|---|---|
:——–: | :———————————- | :—————-: | :————————–: | :———: |
شنبه | کرانچ+کرانچ معکوس+پلانک | 3×15+3×15+3×30ث | دویدن متوسط | 30دقیقه |
یکشنبه | چرخش روسی+بالا آوردن پا | 3×20+3×15 | پیادهروی تند | 40دقیقه |
دوشنبه | پلانک جانبی+mountain climber | 3×30ث+3×20 | استراحت فعال (یوگا/مدیتیشن) | 20دقیقه |
سهشنبه | کرانچ با وزنه+side plank | 3×12+3×30ث | HIIT (اینترفال سریع) | 25دقیقه |
چهارشنبه | تمرینات کششی+هسته | 2×20 | شنا یا رقص | 30دقیقه |
پنجشنبه | آزاد (استراحت/بازی/طبیعتگردی) | – | – | – |
جمعه | مرور تمرینات پرقدرت | 4×10 | کاردیو ترکیبی | 30دقیقه |
زمانبندی وعدههای غذایی برای به حداکثر رساندن نتایج
تغذیه منظم با فاصلههای ۳–۵ ساعته و مصرف پروتئین کافی در هر وعده، باعث حفظ توده عضلانی و جلوگیری از پرخوری شبانه میشود. برنامهریزی هوشمند وعدهها—صبحانهی پروتئینی، عصرانه کمکالری و شام سبک—سطح انرژی یکنواخت و امکان چربی سوزی شکم را بیشتر میکند. در یک برنامه موفق، کنترل قند خون و استفاده از ریزمغذیها در زمانهای بحرانی (قبل و بعد تمرین) کاملاً حیاتی است.
پیشرفت تدریجی و افزایش شدت تمرینات
بدن انسان عاشق روتین است؛ اگر تمریناتتان همیشه ثابت باشد، بعد از چند هفته نتیجهگیریتان متوقف میشود. اصل پیشرفت تدریجی یعنی بهمرور زمان تعداد ست، تکرار یا شدت تمرین را کمی بالا ببرید (مثلاً هر ۲ هفته). این کار با کاهش استراحت بین ستها یا اضافه کردن حرکات ترکیبی انجام میشود. با این روند، هم از آسیب پیشگیری میکنید و هم بدن فرصت ترمیم کافی مییابد—تجربهای که همیشه برای من نتیجه داده است.
اهمیت استراحت و ریکاوری در رشد عضلات
تمرین بدون استراحت، فقط بدن را خسته و آسیبپذیر میکند. عضلات شکم برای ترمیم به حداقل ۴۸ ساعت ریکاوری نیاز دارند، مخصوصاً اگر تمرینات پرشدت باشد. خواب شبانه کافی (۷–۹ ساعت) فرآیند رشد و ترمیم سلولهای عضلانی را کامل میکند. پریدن از هر روز تمرین به امید نتیجه سریع، تضمین میکند خیلی زود با مصدومیت جدی روبهرو شوید!
فراتر از تمرین و رژیم: نکات کلیدی دستیابی به کات عضلانی پایدار
عبور از مرز سیکس پک، فقط زور بازو و شمارش کالری نیست؛ عوامل پنهان مثل خواب کافی، مدیریت استرس، مکملهای غذایی مناسب و مهمتر از همه، ثبات و صبوری نقش بسزایی دارند. کات عضلانی واقعی نیازمند هماهنگی ذهن و بدن است—این بخش، حکمت مسیر تناسب اندام را فاش میکند.

نقش خواب کافی در ترمیم عضلات و کاهش کورتیزول
بیخوابی یا خواب ناکافی حتی بهترین رژیم و تمرین را بیاثر میکند. در طول خواب عمیق، بدن با افزایش ترشح هورمون رشد و پایین آوردن سطح کورتیزول (هورمون استرس)، به ترمیم بافت عضله و چربیسوزی شکم کمک میکند. به توصیه National Institute on Aging بزرگسالان باید بین ۷ تا ۹ ساعت خواب شبانهی باکیفیت داشته باشند تا هم ذهن آماده باشد و هم بدن فرصت بازسازی بیابد.
مدیریت استرس و تأثیر آن بر چربی سوزی
استرس مزمن منجر به افزایش کورتیزول و ذخیره چربی شکمی میشود. تمرینات مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق، علاوه بر آرامش ذهن، اثربخشی رژیم و برنامه ورزشی را چند برابر میکنند. حتی ۱۰ دقیقه آرامسازی روزانه برای کاهش اضطراب و تمرکز بهتر روی هدف، به شکل چشمگیری روی نتایج فیزیکی تاثیر دارد—خودم همیشه بعد از مدیتیشن صبحگاهی سطح انرژی بالاتری را حس میکنم.
مکملهای غذایی: آیا واقعاً لازم هستند؟
بیشتر افراد با رژیم غذایی سیکس پک صحیح به نتیجه میرسند و نیازی به مکملهای غذایی ندارند؛ اما در شرایط خاص (مانند کمبود ویتامین D، یا سختی در تامین پروتئین کافی برای ورزشکاران سنگینوزن) مکملهایی مثل پودر پروتئین، کراتین یا امگا ۳ میتوانند سودمند باشند. تاکید میکنم انتخاب مکمل باید زیر نظر مشاور تغذیه یا پزشک و طبق کمبودهای واقعی باشد—نه فقط تقلید از “بدنسازان اینستاگرامی”.
بررسی مکملهای رایج و کاربرد آنها
- پودر پروتئین: برای تامین کسری پروتئین سریع در وعدههای شلوغ
- کراتین: افزایش قدرت و حجم بدون چربی
- BCAA: کاهش تخریب عضلانی، بهخصوص در رژیمهای کمکالری
- امگا ۳: کمک به کاهش التهاب و حمایت از متابولیسم چربی
صبوری و پایداری: مسیر دستیابی به سیکس پک واقعی
هیچکس یکشبه سیکس پک نمیسازد. فرایند کات عضلانی از ذهن و جسم شما پایداری میخواهد. ممکن است هفتهها یا حتی ماهها پیشرفت محسوس نبینید—مهم، تداوم در سالمخواری، ورزش هوشمندانه و اعتماد به فرآیند است. حتی اگر وزن روی ترازو ثابت ماند، خودتان را با عکس پیش و پس، یا تست دور کمر مقایسه کنید. لبخند زدن به مسیر و لذت از هر قدم، تجربهای است که در نهایت شما را به بهترین نسخه از خودتان تبدیل خواهد کرد.
جمع بندی و نتیجه گیری
ساخت سیکس پک، سفری علمی و عملی است که با رعایت اصول رژیم غذایی سیکس پک، تمرینات هدفمند هسته بدن، خواب کافی و مدیریت استرس، برای اکثر افراد قابل دستیابی است. مهمترین نکات، نظم در سبک زندگی، پیگیری پیشرفت و سازگارسازی روشها با شرایط فردی هستند. اکنون که با مراحل و ترفندهای علمی ساخت شکم شش تکه آشنا شدی، وقت آن است که برنامه خودت را آغاز کنی. هدفی واقعبینانه تنظیم کن و هر هفته گامی کوچک اما پیوسته به جلو بردار؛ بدن تو، پاداش بیرونی و درونی این تلاش بلندمدت را خواهد داد.
سئوالات متداول
آیا ممکن است همه افراد به سیکس پک دست پیدا کنند؟
در اکثر موارد بله؛ هرچند ژنتیک و جنسیت در سهولت و سرعت دستیابی به عضلات شکم ششتکه تأثیر دارند، اما با رژیم غذایی سیکس پک و تمرینات مناسب، خطوط شکم در حد توان هر فرد نمایان میشود.
آیا تمرینات شکم به تنهایی کافی است؟
خیر. تمرینات شکمی بدون چربیسوزی کلی بدن با تمرینات کاردیو، نتیجه ملموسی نمیدهد. کاهش درصد چربی بدنی شرط اول دیده شدن سیکس پک است.
چه مدت طول میکشد تا سیکس پک نمایان شود؟
بسته به نقطه شروع، نظم غذایی، شدت تمرین و ژنتیک، حدود ۳ تا ۶ ماه (یا بیشتر) زمان لازم است. صبر و ثبات کلید موفقیت است.
آیا احساس سوزش و درد شکم نشانه اثرگذاری تمرین است؟
سوزش خفیف عضلانی بعد تمرین طبیعی است، اما درد شدید نشانه اشتباه در فرم یا زیادهروی است. بیشتر تمرکز روی تکنیک صحیح داشته باشید.
باید مکمل مصرف کنیم یا نه؟
در شرایطی که رژیم کامل و کافی نباشد (مثل ورزشکارهای حرفهای)، مکمل بهویژه پروتئین یا امگا ۳ میتواند مکمل خوبی باشد؛ اما بهترین نتیجه با تغذیه طبیعی و مشورت متخصص حاصل میشود.
اگر همچنان به دنبال روال اختصاصی برای خودت هستی و نیاز به برنامه غذایی و ورزشی شخصیسازیشده داری، مشاوره حضوری یا آنلاین با متخصص تغذیه را فراموش نکن!