هر روز با مراجعانی روبرو میشوم که از خستگی بیدلیل، اضافه وزن و ریزش مو گلایه دارند؛ خیلیها با یک آزمایش ساده متوجه میشوند که مشکل اصلی، اختلال در تیروئید و کاهش تولید هورمون تیروئید است. براساس آمار NHS، حدود ۵ درصد از زنان و ۱ درصد از مردان دچار کم کاری تیروئید هستند. رژیم غذایی کم کاری تیروئید نه فقط برای چاقی و بیحالی، بلکه برای عملکرد کل بدن حیاتی است. اگر شما هم جزو این دسته هستید یا احساس میکنید متابولیسم بدنتان دیگر با شما راه نمیآید، این راهنمای علمی و تجربهمحور را تا پایان دنبال کنید.
درک کم کاری تیروئید و نقش تغذیه در مدیریت آن
آگاهی دربارهی کم کاری تیروئید، نقطه شروع هر اقدام موثر است. این اختلال زمانی رخ میدهد که غده تیروئید دیگر قدرت تولید کافی هورمون تیروئید را ندارد. نقش تغذیه در مدیریت تیروئید، طبق مطالعات Cleveland Clinic، به اندازه مصرف بهموقع دارو اهمیت دارد. اگرچه درمان اصلی دارویی است، اما با انتخاب صحیح مواد غذایی، شما میتوانید شدت علائم و کیفیت زندگیتان را کاملاً متحول کنید.

کم کاری تیروئید چیست و چرا مهم است؟
کمکاری تیروئید یا Hypothyroidism زمانی رخ میدهد که غده تیروئید شما نتواند میزان کافی هورمون تولید کند؛ این موضوع کل متابولیسم بدن را کُند میکند. معمولاً افراد با خستگی، افزایش وزن بدون دلیل، و حتی افسردگی مواجه میشوند. اگر این بیماری بهموقع شناسایی و مدیریت نشود، اثرات آن نهتنها جنبه جسمانی، بلکه حالت روان شما را نیز فرسوده میکند. درمان دارویی همراه با رژیم غذایی اصولی بهترین راه بهبود علائم است.
ارتباط بین سلامت تیروئید و متابولیسم بدن
غده تیروئید با ترشح هورمونهای T3 و T4، مثل یک فرمانده، عملکرد سوختوساز بدن را کنترل میکند. این هورمونها روی مصرف انرژی، تنظیم دمای بدن، و حتی سلامت پوست و موی شما اثر میگذارند. هرگونه کاهش در فعالیت تیروئید باعث کندی متابولیسم، ذخیره چربی، احتباس آب و احساس سرما و بیحالی مزمن میشود. باتوجه به این ارتباط، نمیتوان نقش تغذیه هدفمند را در سامانبخشی به متابولیسم نادیده گرفت.
چرا تغذیه در مدیریت علائم تیروئید حیاتی است؟
طبق مطالعات NHS، تغذیه مناسب میتواند سطح انرژی، وزن و حتی خلقوخو را به شکل قابل توجهی بهبود دهد. انتخاب منابع خوب ید، سلنیوم و پروتئین برای تولید هورمونهای تیروئید ضروری است. تجربه شخصی من هم نشان میدهد که افرادی که توصیههای تغذیهای را جدی میگیرند، سریعتر و پایدارتر به آرامش جسمی و ذهنی میرسند.
غذاهای مفید برای کم کاری تیروئید: تقویت عملکرد غده تیروئید
انتخاب هوشمندانه غذاهای مفید برای کم کاری تیروئید همان فرمول جادویی است که میتواند انرژی و نشاط را به شما بازگرداند. خوراکیهایی که سرشار از ید، سلنیوم، پروتئین و آنتیاکسیدان باشند دقیقاً همان چیزی هستند که تیروئید کمکار برای بازگشت به روال لازم دارد. اگر تازه به این مسیر پا گذاشتهاید یا مدتی است با بیحالی و افزایش وزن دست و پنجه نرم میکنید، این بخش را دست کم نگیرید – راه نجات در جزئیات همین بشقابهاست!

منابع غنی ید و اهمیت آن برای تیروئید
ید سنگبنای ساخت هورمونهای تیروئید (به ویژه T3 و T4) است و کمبود آن به طور مستقیم به رژیم غذایی کم کاری تیروئید آسیب میزند. منابع طبیعی ید مثل ماهیهای دریایی، جلبک دریایی و تخم مرغ روستایی، به بهبود عملکرد تیروئید کمک ویژهای میکنند. البته توجه به مصرف متعادل مهم است؛ مصرف بیش از حد ید نیز ممکن است چالش ایجاد کند. در ایران، استفاده از نمک یددار تحت کنترل، برای بیشتر افراد کافیست، مگر اینکه پزشک توصیه دیگری کند.
پروتئینها: عناصر سازنده هورمونهای تیروئید
پروتئینها پایه تولید و ترمیم سلولها و نقش کلیدی در سنتز هورمون تیروئید دارند. منبع خوب پروتئین شامل تخم مرغ، ماهیهای چرب، گوشت سفید و حبوبات است. مصرف مناسب پروتئین در هر وعده غذایی، علاوه بر کمک به سوختوساز، موجب احساس سیری مداوم و مدیریت بهتر وزن میشود؛ یک تیر و دو نشان!
چربیهای سالم: سوخترسانهای ضروری
چربیهای مفید همان گنجینههای پنهانی هستند که همیشه در سبد غذایی کم کاری تیروئید باید جایی داشته باشند. اسیدهای چرب اُمگا ۳ (در ماهی سالمون و گردو)، روغن زیتون بکر و آووکادو نمونههایی عالیاند که باعث کاهش التهاب و بهبود عملکرد غدد درونریز، به ویژه تیروئید میشوند. از چربیهای ترانس دوری کنید، اما چربیهای سالم را فراموش نکنید.
لیستی از بهترین غذاهای مفید برای عملکرد بهینه تیروئید
- ماهیهای چرب (سالمون، قزلآلا، ساردین): سرشار از ید و امگا۳
- تخممرغ: منبع ید و پروتئین باکیفیت
- حبوبات (عدس، نخود، لوبیا): تأمینکننده پروتئین و فیبر
- مغزها و دانهها (گردو، بادام، تخم کدو، تخم شربتی): سرشار از سلنیوم، روی و امگا ۳
- سبزیجات برگ سبز تیره (اسفناج، بروکلی، کلم پیچ): منبع آنتیاکسیدان و ویتامینها
- توتها (زغالاخته، توت فرنگی، تمشک): سرشار از آنتیاکسیدان و فیبر
- غلات کامل (جو دو سر، برنج قهوهای): حفظ انرژی پایدار و حمایت از عملکرد گوارش
هر یک از این مواد نهتنها به تولید و تنظیم هورمون تیروئید کمک میکنند، بلکه به تثبیت انرژی روزانه و تعادل خلق و خوی شما هم یاری میرسانند.
غذاهایی که باید از مصرف آنها پرهیز کنید: عوامل تشدیدکننده علائم
رعایت پرهیز در رژیم غذایی کم کاری تیروئید به همان اندازه مصرف غذاهای مفید اهمیت دارد. برخی غذاهای خاص ممکن است تولید یا اثرگذاری هورمون تیروئید را مختل کرده یا آنطور که انتظار دارید انرژی و خلقوخوی شما را بهبود ندهند. شناخت این گروه از مواد غذایی و کنترل مصرف آنها، راهکاری مهم برای مدیریت بهتر علائم کم کاری تیروئید است.

مواد غذایی گواتروژن و نحوه مصرف صحیح آنها
گواتروژنها ترکیباتیاند که در برخی سبزیجات (مثل کلم بروکلی، کلم قمری، کلم بروکسل، سویا و شلغم) وجود دارند و میتوانند جذب ید را مهار کنند. اما خبر خوب این است که حرارت بالا این ترکیبات را غیرفعال میکند؛ پس پختن این سبزیجات نگرانی را رفع میکند و مصرف متوسط آنها معمولاً خطری ندارد – فقط در مصرف خام، زیاد روی نکنید. به خاطر داشته باشید که یک رژیم متنوع و متعادل، بهترین تضمین سلامت است.
قند و کربوهیدراتهای تصفیهشده: تأثیر بر انرژی و وزن
قندهای افزودنی، شیرینیجات صنعتی و نانهای سفید باعث نوسان شدید قند خون، افزایش وزن و تشدید خستگی میشوند. مصرف بالای این مواد میتواند عملکرد هورمون تیروئید را بیشتر مختل کند و ذخیره چربی در بدن را بالا ببرد. موفقیت در برنامه غذایی کم کاری تیروئید با محدود کردن قند و انتخاب کربوهیدراتهای سبوسدار و با شاخص گلیسمی پایین، بسیار آسانتر خواهد شد.
لبنیات و گلوتن: بررسی حساسیتها در برخی افراد
برخی افراد مبتلا به کم کاری تیروئید ـ به ویژه در بیماری هاشیموتو ـ با مصرف گلوتن (پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار) یا لبنیات حساسیت دارند. این حساسیت ممکن است با افزایش التهاب، مشکلات گوارشی، تشدید خستگی یا حتی اختلال در جذب دارو همراه باشد. اگر بعد از مصرف این غذاها احساس سنگینی یا علائم جدید دارید، حذف کوتاهمدت و آزمایشی آنها (با مشورت متخصص تغذیه) میتواند راهگشا باشد. من در تجربیات خود دیدهام که علائم برخی مراجعین پس از این حذف، کاهش یافته است.
آیا قطع کامل لبنیات یا گلوتن ضروری است؟
برای همه افراد لازم نیست لبنیات یا گلوتن قطع شود؛ تنها در صورت اثبات حساسیت یا توصیه پزشک این اقدام قابل توجیه است. بنابراین پیش از حذف کامل، شرایط فردی خود را در نظر بگیرید و آزمایشها را جدی بگیرید.
چربیهای ترانس و روغنهای فرآوریشده
این دسته از چربیها که در فستفودها، محصولات آماده و تنقلات سرخشده فراوانند، با افزایش التهاب و اختلال در عملکرد غدد درونریز، افزون بر وزن، حال روحی شما را هم تضعیف میکنند. به جای اینها، چربیهای سالم را به رژیم خود اضافه کنید.
نقش ویتامینها و مواد معدنی کلیدی در سلامت تیروئید
تامین ویتامینها و مواد معدنی ضروری، یک پایه مهم برای حفظ سلامت تیروئید است. بسیاری از مواد معدنی مانند سلنیوم، روی و آهن و ویتامینهایی مثل D در فرآیند تولید هورمونهای تیروئید و کاهش التهابات بدنی نقش دارند. اگر کمبود دارید یا در رژیمتان این ریزمغذیها کم است، سبک تغذیه را بهبود دهید یا درباره مصرف علمی مکملها با متخصص صحبت کنید. این مرحله رمزی برای کنترل بهتر علائم کم کاری تیروئید خواهد بود.

سلنیوم و روی: دوگانه حیاتی برای تیروئید
سلنیوم برای فعالسازی هورمون تیروئید T4 به T3 حیاتی است. کمبود سلنیوم میتواند شدت علائم کمکاری تیروئید را افزایش دهد. روی نیز با شرکت در سنتز هورمونهای تیروئیدی، بر خلقوخو و سطح انرژی اثر مستقیم دارد. نمونههای غذایی این دو شامل گردو برزیلی، تخمه کدو، صدف خوراکی و گوشت قرمز است. مطالعات نشان میدهد که تامین کافی این مواد (بهویژه از منابع طبیعی) بهبود چشمگیر علائم را ممکن میسازد.
آهن: ارتباط با خستگی و متابولیسم
آهن به انتقال اکسیژن کمک میکند و کمبود آن یکی از دلایل شایع خستگی در بیماران تیروئیدی است. منابع خوب آهن عبارتاند از گوشت قرمز، جگر، عدس و اسفناج. اگر کمبود آهن وجود دارد، درمان و تنظیم همزمان آن با درمان تیروئید میتواند روند بهبود را سرعت دهد.
ویتامین D و سلامت سیستم ایمنی
کمبود ویتامین D در بیماران دچار کم کاری تیروئید شایع است و علاوه بر تاثیر بر استخوان و خلق، باعث افت عملکرد سیستم ایمنی هم میشود. نور آفتاب، زرده تخممرغ و ماهیهای چرب منابع اصلی این ویتامین هستند و در صورت کمبود، مصرف مکمل با نظر پزشک توصیه میشود.
جدول جامع ویتامینها و مواد معدنی ضروری برای تیروئید
ماده/ویتامین | نقش کلیدی در تیروئید | منابع اصلی غذایی | توصیه مصرف مکمل |
---|---|---|---|
ید | ساخت هورمونهای تیروئید | ماهی، تخممرغ، نمک یددار | فقط با توصیه پزشک |
سلنیوم | تبدیل T4 به T3؛ آنتیاکسیدانی | گردو برزیلی، تخمه آفتابگردان | در صورت کمبود |
روی | سنتز هورمون تیروئید، ایمنی | گوشت قرمز، صدف خوراکی، حبوبات | کمبود مشخص شود |
آهن | انتقال اکسیژن، کاهش خستگی | گوشت، جگر، اسفناج، عدس | همراه با درمان |
ویتامین D | سلامت استخوان، ایمنی | آفتاب، تخممرغ، ماهی | بررسی کمبود الزامی |
ویتامین A | رشد، حمایت از غده تیروئید | سبزیجات رنگی، جگر | مصرف زیاد توصیه نمیشود |
این جدول بر مبنای منابع Cleveland Clinic و تجربیات بالینی جمعبندی شده است.
برنامه غذایی روزانه برای کم کاری تیروئید: از صبحانه تا شام
پیروی از یک برنامه غذایی کم کاری تیروئید که انرژی، مواد معدنی و کیفیت را در تمام وعدهها حفظ کند، رمز موفقیت در مدیریت این اختلال است. وعدههای کامل و متعادل باعث ثبات قند خون و جلوگیری از افت ناگهانی انرژی میشوند. این برنامه باید قابل اجرا، متنوع و قابل شخصیسازی باشد تا واقعا در زندگی روزانه دوام داشته باشد. همین حالا قدم به قدم با این پیشنهادهای کاربردی همراه شوید!

ایدههای صبحانه مقوی و انرژیبخش
شروع روز با یک صبحانه سرشار از پروتئین، فیبر و مقدار اندکی چربی مفید، معجزه میکند! مثلاً یک املت تخممرغ با اسفناج و کینوا، همراه چند عدد توت یا یک کاسه جو دو سر با مغزها و دانه چیا، هم انرژی میدهد هم سطح قند خون را تثبیت میکند. اگر اهل صبحانه شلوغ نیستید، یک اسموتی با ماست یونانی و میوه فصل را امتحان کنید.
ناهار و شام: وعدههای کامل و متعادل
برای ناهار، سالاد مرغ گریل شده با سبزیجات متنوع و کمی بادام استثنایی است. یا اگر طرفدار ماهی هستید، یک وعده سالمون با برنج قهوهای و بروکلی پخته واقعاً عالی خواهد بود. شام سبک با کینوا، عدس و سبزیجات یا خوراک قارچ و تخم مرغ نیمرو هم گزینههای مفیدی به شمار میآید. ترکیب پروتئین، سبزیجات و غلات کامل در هر وعده به شما قدرت و توان ادامه روز میدهد.
میانوعدههای سالم برای حفظ سطح انرژی
میانوعدهها باید کوچک و مغذی باشند: مثلا یک مشت بادام و تخم کدو، کفیر یا یک ماست یونانی با پرک جو، سیب یا چند عدد زغال اخته. دقت کنید که میانوعده پرکالری و شیرین میتواند تنها برای مدت کوتاهی انرژی دهد اما بعد از آن افت انرژی شما را بیشتر میکند.
اهمیت زمانبندی وعدههای غذایی
زمانبندی وعدهها اهمیت زیادی دارد. مصرف وعدهها به فواصل منظم (هر ۳ تا ۴ ساعت)، از افت ناگهانی قند خون و حس خستگی جلوگیری میکند. از پریدن وعدهها و غذا خوردن دیرهنگام در شب بپرهیزید تا هم انرژی داشته باشید، هم خواب با کیفیتتر شود.
راهکارهای عملی برای کاهش وزن در کم کاری تیروئید
کاهش وزن در کم کاری تیروئید کار آسانی نیست اما رسیدن به آن با رویکرد علمی و صبر کاملاً ممکن است. کنترل سهم غذا، انتخاب منابع فیبر و پروتئین، و البته پایبندی به یک سبک زندگی فعال، کلید موفقیت شماست. جالب است که حتی تغییرات کوچک و پایدار، بسیار موثرتر از رژیمهای سخت و ضربتی خواهند بود.

کنترل سهم و مدیریت کالری دریافتی
برای رسیدن به وزن سالم، باید حواستان به تعداد و حجم وعدهها و تنقلات باشد. استفاده از بشقابهای کوچکتر، خوردن آهسته و حذف غذاهای بیارزش پرکالری (فستفودها، شیرینیها، چیپس و نوشابه)، قدم اول است. در صورت نیاز میتوانید با مشورت یک متخصص تغذیه، مقدار کالری مناسب روزانه خود را تعیین نمایید.
فیبر و آب: دوستان همیشگی در مسیر کاهش وزن
فیبر بالا و آب کافی به احساس سیری، کنترل وزن و بهبود گوارش کمک میکنند. افزودن سبزیجات، غلات کامل و میوههای با فیبر بالا به هر وعده، و خوردن روزانه حداقل ۸ لیوان آب، میزان گرسنگی ناگهانی را کاهش میدهد و متابولیسم را فعال نگه میدارد.
اهمیت فعالیت بدنی منظم و مناسب
فعالیت منظم – حتی اگر فقط پیادهروی سریع یا یوگا باشد – سطح متابولیسم را تقویت و خلقوخو را بهبود میدهد. لازم نیست فورا سراغ ورزشهای سنگین بروید؛ ۱۵ تا ۳۰ دقیقه ورزش ملایم روزانه میتواند تاثیر چشمگیری داشته باشد. همیشه ابتدا با پزشک درباره نوع ورزش مناسب وضعیت خود مشورت کنید.
خواب کافی و مدیریت استرس
کمخوابی باعث اختلال در هورمونهای تنظیمکننده وزن و تشدید تمایل به خوردن غذاهای پرقند میشود. تنظیم یک روتین خواب مشخص، مدیتیشن یا راههای کاهش استرس، نه تنها سطح انرژی، بلکه اراده شما در رعایت رژیم را پایدارتر میکند.
بیماری هاشیموتو و رژیم غذایی: نکات تخصصی
بیماری هاشیموتو یکی از پیچیدهترین انواع اختلالات تیروئید است که نسبت به رژیم غذایی واکنشهای منحصر به فردی نشان میدهد. در بسیاری از موارد، رفتارهای التهابی بدن شدت میگیرد و انتخاب غذاهای خاص، برای کنترل بهتر علائم ضروری میشود. برای موفقیت بیشتر در قدمهای تغذیهای، شناخت دقیق مواد مناسب و مضر و توجه به سلامت روده رمز کار است.

درک ارتباط هاشیموتو و پاسخهای التهابی بدن
هاشیموتو یک بیماری اتوایمیون است؛ یعنی سیستم ایمنی به غده تیروئید حمله میکند. پاسخ التهابی مزمن در این بیماری میتواند منجر به تخریب سلولهای تیروئیدی شود. اکثر بیماران هاشیموتو با تنظیم تغذیه، به ویژه حذف غذاهای التهابی و مصرف بیشتر آنتیاکسیدانها، کاهش علائم قابل توجهی را تجربه میکنند. مصرف کمتر گلوتن، قند و لبنیات میان افراد حساس، طبق تجربه بالینی، تاثیر قابل قبولی در بهبود انرژی و خلقوخو دارد.
نقش رژیمهای حذفی (مانند AIP) در هاشیموتو
رژیمهای حذفی نظیر AIP (Autoimmune Protocol) با حذف غذاهایی که بیشترین احتمال حساسیت یا التهاب را ایجاد میکنند، میتوانند شدت علائم را کم کنند. در این رویکرد، اولین حذف معمولاً با گلوتن، لبنیات، سویا و شکرهای افزوده شروع میشود. پس از مدتی، برخی از مواد به تدریج و تحت پایش علائم بازمیگردند تا مشخص شود کدام ماده التهابزا است.
ملاحظات مهم در حذف گلوتن و لبنیات
پیش از حذف کامل گلوتن یا لبنیات، با متخصص تغذیه مشورت نمایید و آزمایش حساسیت را انجام دهید. برخی بیماران واقعاً بهبود چشمگیر مییابند، اما برای تعدادی، این حذف فایده چندانی ندارد. نکته مهم، جایگزینی مواد حذفشده با منابع جدید برای تأمین تمامی ریزمغذیها است.
اهمیت سلامت روده در بیماری هاشیموتو
روده سالم معادل عملکرد بهتر سیستم ایمنی است؛ نفوذپذیری روده یا عدم تعادل در میکروبیومها میتواند فعالیت بیماری هاشیموتو را تشدید کند. مصرف فیبر بالا، پریبیوتیکها (سیر و پیاز) و مواد تخمیری (ماست پروبیوتیک، کفیر)، کلید حمایت از سلامت روده هستند. تجربه نشان داده که اصلاح وضعیت روده، موجب تخفیف قابل توجه التهاب میشود.
توصیههای پایانی برای زندگی با کم کاری تیروئید
زیستن با کم کاری تیروئید چالشهای خودش را دارد، اما رعایت یک رژیم غذایی مناسب، پایش منظم و گوش دادن به بدن میتواند کیفیت زندگی شما را متحول کند. مهمترین نکته صبوری و امیدواری است؛ درمان و بهبودی، یک مسیر قدمبهقدم است نه خط پایان سریع.

ضرورت مشاوره منظم با پزشک و متخصص تغذیه
پیگیریهای آزمایشگاهی منظم و بهروزرسانی دائمی رژیم غذایی کم کاری تیروئید با کمک یک متخصص، ضروری است تا درمان و تغذیه مطابق جدیدترین دادههای بالینی تنظیم شود.
اهمیت صبر و پیگیری در بهبود علائم
انتظار نداشته باشید تغییرات یکشبه باشند؛ روند بهبودی تدریجی است، اما با ممارست، نشانهها کمرنگتر و انرژی شما بیشتر خواهد شد.
گوش دادن به بدن و تنظیم رژیم غذایی
بدن شما بهترین راهنماست؛ به علائم و تغییرات واکنش نشان دهید، مواد غذایی جدید را آزمونوخطا کنید تا بهترین شیوه زندگی خود را کشف کنید.
جمع بندی و نتیجه گیری
رژیم غذایی کم کاری تیروئید یک مسیر کاملاً شخصیسازیشده است؛ هیچ پایانی مطلق و یکسانی برای همه وجود ندارد. با آگاهی از مواد غذایی مفید و پرهیز از عوامل تشدیدکننده، بهبود کیفیت زندگی، مدیریت وزن و کاهش خستگی را تجربه خواهید کرد. علم روز، پایش دقیق و تجربه دیگران میتواند راه شما را روشنتر کند. توصیه میکنم اگر مشکوک هستید یا علائم مزمن دارید، مشاوره تخصصی را جدی بگیرید و همین امروز تغییرات کوچک ولی ماندگار را اجرا کنید.
سوالات متداول
بهترین صبحانه برای افراد کم کاری تیروئید چیست؟
ترکیب پروتئین (تخممرغ)، غلات کامل (جو دو سر)، مغزها و میوههای تازه، بهترین گزینه را میسازد؛ این صبحانه انرژی را پایدار نگه میدارد و از خستگی صبحگاهی جلوگیری میکند.
آیا رژیم غذایی میتواند جایگزین داروی کم کاری تیروئید شود؟
خیر، رژیم غذایی مکمل درمان دارویی (مثل لِووتیروکسین) است و به نشانهگیری بهتر علائم کمک میکند، اما جایگزین درمان اصلی نیست.
قطع گلوتن یا لبنیات به همه بیماران توصیه میشود؟
تنها در صورت وجود حساسیت، عدم تحمل یا توصیه پزشک باید لبنیات یا گلوتن را حذف کنید؛ حذف بدون دلیل میتواند به کمبود ریزمغذیها منجر شود.
آیا ورزش سنگین برای کم کاری تیروئید ضرر دارد؟
ورزش ملایم تا متوسط (پیادهروی، یوگا) مفید است؛ از ورزش بسیار شدید بدون هماهنگی با پزشک خودداری کنید، چون گاهی باعث تشدید خستگی میشود.
آیا میتوان از مکملهای تیروئیدی بدون مشورت پزشک استفاده کرد؟
خیر؛ مصرف مکملها مثل ید و سلنیوم باید تحت نظر باشد، تا از سمیت و تداخل دارویی جلوگیری شود.
موارد و دادههای علمی براساس منابع معتبری چون Cleveland Clinic و NHS و تجربه بالینی نویسنده گردآوری شده است.