چه کسی است که صبح زود، با حس عجیبی از تهوع از خواب بیدار نشده باشد؟ اگر بخواهیم آمار باور کنیم، بیش از ۷۰٪ زنان باردار در ماههای ابتدایی، این تجربه را دارند. البته حالت تهوع صبحگاهی فقط مخصوص بارداری نیست؛ دلایل حالت تهوع صبحگاهی میتواند بسیار گسترده و حتی تعجبآور باشد. گاهی یک افت ساده قند خون، یک استرس شبانه یا حتی کمخوابی میتواند شما را با این حس ناخوشایند روبهرو کند.
از دیدگاه علمی، مکانیسم های متعددی دخیل هستند: هورمونهای متغیر، نوسان در میزان قند خون، بیماریهای دستگاه گوارش یا حتی اختلال در سیستم عصبی مرکزی. جالب اینجاست که حتی استرس یا کمآبی بدن ساده هم میتواند شما را به این حال دچار کند! بله، تهوع صبحگاهی میتواند مثل یک معمای چند وجهی باشد که جوابش فقط با نگاه دقیقتر به سبکزندگی، تغذیه و حتی وضعیت روانی پیدا میشود.
در ادامه، قرار است جامع و بیپرده از علتها و راهکارها بگوییم؛ با تکیه بر یافتههای علمی و تجربههای روزمره. شما هم اگر پای این مشکل ایستادهاید، یا کنجکاوید تا راههای مدیریت درمان تهوع صبحگاهی را بدانید، این مقاله ارزش چند دقیقه توجه را دارد.
۱. بارداری و تغییرات هورمونی: یک آغاز شیرین اما چالشبرانگیز
برای بسیاری از خانمها، اولین زنگ بارداری، همان تهوع صبحگاهی است. بخش قابل توجهی از زنان، در هفتههای اول حاملگی طعم عجیبی از “تلخ و شیرین” را همزمان تجربه میکنند؛ خوشحالی شروع یک زندگی جدید و سردرگمی تحمل نشانههای فیزیکی. اگرچه عموم مردم صرفاً به تهوع فکر میکنند، اما پشت صحنه این نشانه، فعل و انفعالات جالبی وجود دارد: افزایش هورمون hCG و تغییرات سریع در تعادل هورمونی بدن.
اما جالب است بدانید این تجربه برای همه یکسان نیست؛ برخی شاید فقط یک نخود تهوع احساس کنند، برخی دیگر هر روز صبح با آن دستوپنجه نرم کنند. از منظر روانشناختی حتی استیصال و نگرانی برای جنین هم میتواند شدت این نشانه را بالا ببرد.
گزارشها و آمارهای جهانی نیز نشان میدهند که بیش از دو سوم بانوان باردار، سطوحی از تهوع صبحگاهی را تجربه میکنند. حتی ژنتیک و وضعیت تغذیه هم در این بین نقش دارند. بنابراین، اگر حاملگی را تجربه میکنید و از این نشانه رنج میبرید، باید بدانید تنها نیستید و این بخش تقریبا ناگزیر ماجراست، که البته روشهایی برای مدیریت بهتر آن وجود دارد.
علائم اولیه بارداری و تجربه تهوع
تهوع صبحگاهی یکی از نخستین نشانههایی است که توجه بسیاری از بانوان را در هفتههای آغازین بارداری به خود جلب میکند. معمولاً این حالت بین هفته ۴ تا ۶ ظاهر میشود و در حدود هفته ۱۲ تا ۱۶ کاهش مییابد، اگرچه در برخی افراد میتواند طولانیتر باشد. تهوع اغلب همراه با تغییرات حس چشایی، حساسیت به بو، بیاشتهایی یا حتی استفراغ جزئی تا شدید رخ میدهد.
در این دوران، حس ضعف، خستگی و حتی نوسانات خلقی نیز معمول است. بر اساس پژوهش Medical News Today، این نشانهها میتوانند در ساعات ابتدایی روز شدت یابند، چراکه معده خالی است و افزایش هورمونها بدن را مستعدتر نشان میدهد. تجربهی شخصی من هم در مشاوره با مراجعین باردار این را تایید میکند: بسیاری اظهار میکنند که تهوع با خوردن صبحانه سبک و بُعد روانی مدیریت بهتر میشود.
نقش نوسانات هورمونی در بروز تهوع صبحگاهی
نوسانات سریع هورمونها، بهویژه hCG (گنادوتروپین کوریونی انسانی)، استروژن و پروژسترون، پرتوی اصلی علت تهوع صبحگاهی در بارداری شناخته میشوند. HCG از ابتدای بارداری شدیداً افزایش مییابد و بر مراکز تهوع مغز اثر میگذارد. در این میان، افزایش استروژن باعث کندتر شدن حرکات دستگاه گوارش نیز میشود. به زبان سادهتر، بدن با افزایش سطح این انتیتیها وضعیت جدید را اعلام میکند و همین قطع و وصلهای هورمونی، حس تهوع و حتی استفراغ را تشدید میکند. از طرفی، کاهش قند خون ناشی از غذا نخوردن در صبح زود یا اختلالات خواب، محرک قوی دیگری میشود. آگاهی نسبت به این تغییرات، گام نخست در مدیریت صحیح این حس است.
راهکارهای تغذیهای برای مدیریت تهوع بارداری
تغذیه در دوران بارداری و مقابله با تهوع، رمز و رازی دارد. مصرف وعدههای غذایی کوچک و مکرر، بهجای سه وعده بزرگ، خالی نگه نداشتن معده، افزایش مصرف مایعات (خصوصاً آب)، پرهیز از غذاهای چرب و تند، و استفاده از زنجبیل یا بیسکوییت ساده، توصیههای کلیدی هستند. تجربه موفق بسیاری از بانوان نشان داده که نوشیدن آب و لیمو یا حتی خوراکیهای حاوی ویتامین B6، به کاهش تهوع صبحگاهی کمک میکند. مشورت با متخصص تغذیه همیشه راهگشاست تا بهترین راهکار را مطابق شرایط خود دریافت نمایید.
۲. نوسانات قند خون و تاثیر تغذیه روزانه
آیا شده با شکم کاملاً خالی، از رختخواب بیرون بیایید و بلافاصله احساس حالت تهوع صبحگاهی سراغتان بیاید؟ این پدیده، غالباً به دلیل افت سطح قند خون و گاهی کمتوجهی به اهمیت وعده صبحانه در شبانهروز است. تغذیه نقش اول را در سلامت و عملکرد جسم ایفا میکند، و یک آغاز خوب در اول صبح میتواند معجزه کند.
بسیاری از ما با غذا نخوردن شب تا صبح، ساعتها معده را خالی نگه میداریم و بدن، ناخواسته وارد وضعیت اضطراری میشود. چنین شرایطی میتواند انسولین را مختل کند، محرک ایجاد احساس تهوع و حتی بیحالی شود و فشار به دستگاه گوارش بیاورد. در مقاله Healthline، تاثیر وعدههای غذایی منظم و میانوعدهها هم به طور برجسته توصیه شده است تا سطح قند خون در تعادل بماند.
پس اگر بهدنبال انرژی مثبت و کاهش تهوع هستید، بهتر است شکم خود را در ابتدای روز منتظر نگذارید—خود من یک بار این چالش را امتحان کردم و تا ظهر انرژیام تهی شد!
ارتباط افت قند خون با احساس تهوع در صبح
یکی از اصلیترین علتهای حالت تهوع صبحگاهی، افت شدید قند خون پس از ساعتها گرسنگی شبانه است. وقتی بدن چندین ساعت غذا دریافت نکرده، مغز و سلولها برای تأمین انرژی به مشکل برمیخورند. این وضعیت موجب آزادسازی هورمونهای استرسی مانند کورتیزول و آدرنالین میشود و این تغییرات، همزمان بر مغز (مراکز تهوع) و دستگاه گوارش اثر میگذارد.
بر اساس مقاله ریسرچ می، این حالت به ویژه در افرادی که رژیم غذایی کمکربوهیدرات دارند یا به دیابت مبتلا هستند، شایعتر است. از تجربه خودم میگویم، روزهایی که شام سبکی میخورم و مدت زیادی تا صبح غذا نمیخورم، گاهی با معده خالی احساس تهوع میکنم؛ بلافاصله با مصرف میانوعده ساده یا یک لیوان آب ولرم، این حس تا حد زیادی رفع میشود.
اهمیت وعده صبحانه و میانوعدههای منظم
اهمیت صبحانه را نباید دست کم گرفت، مخصوصاً وقتی صحبت از درمان تهوع صبحگاهی میشود. با شروع صبحانهای سالم و مغذی،۴۰ بدن سیگنال آرامش میگیرد و قند خون دوباره به حالت تعادل بازمیگردد. غذاهای حاوی فیبر بالا (مانند نان غلات کامل) و کمی پروتئین، بهترین انتخاب هستند، چرا که به کندی انرژی آزاد کرده و بدن را در طول روز سیر نگه میدارند.
بر اساس مقاله خبرآنلاین، افرادی که صبحانه را حذف میکنند، بیشتر مستعد تهوع و بیحالی در ساعات ابتدایی روز میشوند. همچنین، توصیه میشود میانوعدههای کوچک و سالم مانند میوه یا مغزها بین وعدهها مصرف شود تا سطح قند خون پایدار بماند.
کمآبی بدن و نقش آن در تشدید تهوع
کمآبی بدن یکی از محرکهای کمتر شناختهشده—but بسیار مؤثر—در تجربه تهوع صبحگاهی است. وقتی بدن آب کافی ندارد، سیستمهای مختلف ازجمله دستگاه گوارش مختل میشود و غلظت اسید معده بالا میرود؛ این موضوع میتواند تهوع را تحریک کند. تجارب بالینی و مقالات مانند Medical News Today این مسئله را تایید میکنند. بنابراین، شروع روز با یک لیوان آبِ ساده و نوشیدن تدریجی مایعات طی روز، یکی از تکنیکهای ساده اما موثر است.
۳. مشکلات گوارشی پنهان: از ریفلاکس تا بیماریهای زمینهای
گاهی ریشه تهوع صبحگاهی را باید در عمیقترین لایههای دستگاه گوارش جستجو کرد. افرادی که سالها با ریفلاکس معده، نفخ، سوءهاضمه یا حتی موج خفیفی از درد شکمی بیدار میشوند، اغلب متوجه نیستند که یک مشکل پنهان گوارشی علت ماجراست.
با افزایش سن یا تغییر سبک زندگی، اختلالات گوارشی مانند سندرم روده تحریکپذیر (IBS)، بیماریهای صفراوی یا حتی مشکلات کبد، میتوانند بیسروصدا بر تهوع صبحگاهی سایه بیفکنند. گاهی حتی بدون درد آشکار، التهابهای درون بدن با این نشانه subtle آغاز میشوند.
طبق مطالعه Wikipedia، سیستم عصبی و واکنش به اسید معده و صفرا، منجر به علایم صبحگاهی میشوند. مراقبت بر این نشانهها میتواند تشخیص مسائل جدیتری را چه برای خود شخص و چه مشاوران سلامت آسانتر کند.
ریفلاکس معده و سوزش سر دل صبحگاهی
ریفلاکس معده، یا بازگشت اسید معده به مری، یکی از عوامل مهم و البته ناخوشایند در علت حالت تهوع صبحگاهی است. این وضعیت خصوصاً وقتی پس از وعده شام غذاهای چرب، تند یا سنگین مصرف کنید، یا بلافاصله پس از غذا خوردن دراز بکشید، شدت مییابد. سوزش سر دل، مزه تلخ یا ترش در دهان و تهوع، نشانههای شاخص آن هستند.
طبق مقاله Healthline، شبهنگام به خاطر افقی ماندن بدن و کاهش جریان بزاق (که نقش ضداسیدی دارد)، ریفلاکس و تهوع صبحگاهی حادتر میشود. تجربه برخی بیماران در مراجعه به کلینیکهای تخصصی هم نشان میدهد که اصلاح سبک تغذیه شبانه و پرهیز از مصرف دیرهنگام شام، کاهش چشمگیری در تهوع صبحگاهی دارد.
سندرم روده تحریکپذیر (IBS) و علائم گوارشی در صبح
افراد مبتلا به سندرم روده تحریکپذیر (IBS) اغلب با علایمی مانند نفخ، اسهال، یبوست و حتی تهوع صبحگاهی بدون بارداری از خواب بیدار میشوند. اختلال عملکرد طبیعی روده و حساسیت به تنش روانی یا غذایی، باعث پاسخ غیرمعمول روده میشود. طبق مقالات تخصصی، استرس نقش محرک مهمی در افزایش شدت علائم IBS و تهوع صبحگاهی دارد. تجربه بالینی نشان میدهد افراد با مصرف فیبر محلول و اجتناب از غذاهای تحریککننده، کنترل بهتری روی این مشکل پیدا میکنند.
سایر بیماریهای دستگاه گوارش موثر بر تهوع
علاوه بر ریفلاکس و IBS، بیماریهایی مانند اختلالات کبد، التهاب کیسه صفرا و عفونتهای دستگاه گوارش (مانند هلیکوباکترپیلوری)، بهویژه پس از مصرف غذاهای چرب، از علل دیگر حالت تهوع در صبح هستند. چنین مشکلاتی معمولاً با درد در ناحیه راست بالای شکم، زردی و علائم متنوع دیگر همراه هستند. هر علامت غیرعادی یا طولانی، هشدار برای پیگیری تخصصی است.
مشکلات کیسه صفرا و کبد
مشکلات کیسه صفرا مانند سنگصفرا و التهابات، قابلیت ایجاد تهوع صبحگاهی، درد مبهم یا شدید سمت راست شکم و حتی تب دارند. از سوی دیگر، ضعیف بودن عملکرد کبد یا گرفتگی مجاری صفراوی میتواند منجر به تجمع سموم و تهوع مزمن شود. توجه به رنگ مدفوع و پوست، در کنار تهوع، میتواند سرنخی از مشکلات جدیتر باشد.
عفونتهای گوارشی
عفونتهای ویروسی یا باکتریایی دستگاه گوارش، معمولاً با تهوع صبحگاهی، تب، اسهال و ضعف خود را نشان میدهند. اگرچه اغلب این وضعیتها گذرا و مرتبط با مسمومیت غذایی یا تماس با منابع آلودهاند، اما ادامهدار شدن (بهویژه در کودکان یا سالمندان) نشانه نیاز به مراجعه به پزشک است.
۴. استرس، اضطراب و تاثیر سبک زندگی بر تهوع
در عصری که سرعت زندگی سرسامآور شده، نقش استرس و فشارهای روانی در بروز و تشدید تهوع صبحگاهی را نمیتوان نادیده گرفت. جالب است بدانیم که مغز و دستگاه گوارش، از طریق محور روده–مغز، به صورت دوطرفه در ارتباط مداوم هستند و مشکلات روانی همچون اضطراب و استرس، به راحتی میتوانند سیستم گوارشی را از تنظیم خارج کنند.
خیلی از مراجعین در کلینیک اذعان میکنند که شبهایی که دغدغههای کاری یا خانوادگی دارند، صبح با احساس “معده سنگین” یا تهوع از خواب بیدار میشوند. حتی کمبود خواب یا مصرف زیاد کافئین هم در این بین، آتش تهوع را شعلهورتر میکند! خوشبختانه راهکارها و تکنیکهایی برای کنترل این وضعیت وجود دارد که در ادامه خواهیم دید.
تاثیر استرس و اضطراب بر سیستم عصبی و گوارش
استرس و اضطراب، با تحریک سیستم عصبی مرکزی و ترشح کورتیزول و آدرنالین، میتوانند باعث اختلال حرکتی در دستگاه گوارش شده و منجر به کند شدن تخلیه معده، تولید بیش از حد اسید یا حتی اسپاسمهای عضلانی شوند. این تغییرات، محیط ایدهآلی برای ایجاد حالت تهوع صبحگاهی فراهم میکند.
مطالعات Healthline نشان دادهاند که حتی در غیاب مشکلات جسمی واضح، استرس مزمن میتواند محور روده–مغز را مختل و تهوع صبحگاهی را تشدید کند. تجربه شخصی حاکی از آن است که ورزش ملایم،کار با ذهنآگاهی و تکنیک نفس عمیق، سطح تهوع را حتی طی چند روز کاهش میدهند.
نقش کمبود خواب و خستگی مزمن در بروز تهوع
کمخوابی یا خستگی مزمن، تعادل هورمونهای استرس را بههم میریزد و از سوی دیگر، بر ریتمهای زیستی بدن اثر منفی میگذارد. چنین شرایطی، سیستمهای تنظیمکننده عملکرد معده و قندخون را با اختلال روبهرو کرده و در نهایت به تجربه تهوع صبحگاهی بدون بارداری ختم میشود. شواهد علمی در Medical News Today این موضوع را تایید میکنند و تاکید مینمایند که تنظیم خواب کافی و کیفیت آن، نهتنها برای روان، بلکه برای فیزیولوژی هاضمه نیز حیاتی است.
بررسی عوارض جانبی برخی داروها و مکملها
برخی داروها (مثل آنتیبیوتیکها، داروهای ضدافسردگی، مسکنهای قوی یا حتی مکملهای آهن و مولتیویتامینها) میتوانند معده را تحریک و منجر به حالت تهوع در صبح شوند. مصرف این داروها با معده خالی مشکل را تشدید میکند؛ توصیه میشود که همیشه بنا بر نظر پزشک، داروها را با وعده غذایی کم حجم یا مایعات مصرف نمایید تا عوارضشان کنترل شود.
۵. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟ تشخیص و راهکارهای درمانی
گاهی علت حالت تهوع صبحگاهی، به صرف اصلاح روال خواب یا تغذیه برطرف نمیشود. در اینجا، نشانههایی وجود دارد که حتی اگر شوخطبعترین فرد دنیا باشید، باید جدی بگیرید و به پزشک مراجعه کنید. تشخیص صحیح علت و برخورد تخصصی، از پیشرفت بیماری یا مزمن شدن علائم پیشگیری میکند.
در بسیاری از موارد، پزشک با بررسی شرح حال، معاینه، آزمایشات خون، تصویربرداری یا حتی تستهای تخصصی دستگاه گوارش، منشأ مشکل را کشف میکند.
در ادامه، فهرستی از علائم هشداردهنده و تکنیکهای خانگی آورده شده که ارزش دانستن دارند.
علائم هشداردهنده تهوع صبحگاهی که نیاز به بررسی پزشکی دارند
- استفراغ شدید و مداوم
تهوع و استفراغی که چند بار در روز رخ دهد و با درمانهای خانگی بهبود نیابد، میتواند بدن را در معرض کم آبی و اختلالات شدید الکترولیتی قرار دهد.
- کاهش وزن ناخواسته
اگر بدون برنامه و تلاش برای لاغری، دچار افت وزن محسوس شدهاید، این نشانه یک مشکل زمینهای جدی است.
- علائم کمآبی شدید
خشکی دهان، کاهش ادرار، گیجی، چشمان گود رفته و تپش قلب از نشانههای هشدار هستند.
- درد شکمی شدید و غیرمعمول
درد ناگهانی و تیز در نواحی مختلف شکم که با تهوع همراه شود، میتواند نشانه التهاب یا انسداد باشد.
- تب بالا
تب (بیش از 38 درجه) همراه با تهوع ممکن است نمایانگر عفونت شدید یا بیماری جدی باشد.
- سرگیجه شدید یا غش
احساس بیحالی شدید یا غش، نیازمند بررسی فوری پزشکی است تا از مشکلات قلبی–عروقی یا متابولیک پیشگیری شود.
فرآیند تشخیص و ارزیابی دقیق علت تهوع
تشخیص علت حالت تهوع صبحگاهی، نیاز به رویکرد چندجانبه دارد. پزشک، شرح حال دقیق (مانند مدت تهوع، زمانبندی، ارتباط با وعدههای غذایی، سابقه بیماریها یا مصرف دارو) را بررسی میکند. سپس معاینه فیزیکی، آزمایش خون، تست ادرار و در موارد خاص تصویربرداری شکمی یا آندوسکوپی را توصیه مینماید. هدف این است که عوامل خطرآفرینی مانند مشکلات گوارشی، عفونتها، دیابت یا حاملگی پنهان تشخیص داده شوند. در کلینیکهای تغذیه هم سابقه رژیم و سبک زندگی، نقش محوری ایفا میکند—گاهی دردسر فقط نداشتن نظم غذایی ساده است!
توصیههای عملی برای کاهش تهوع و بهبود کیفیت زندگی
- وعدههای کوچک و مکرر مصرف کنید
معده خالی تهوع را بیشتر میکند؛ خوردن وعدههای کوچک طی روز راهحل موثری است.
- از غذاهای محرک دوری کنید
پرهیز از غذاهای چرب، تند یا فرآوریشده تا حد زیادی به کنترل تهوع کمک میکند.
- مصرف زنجبیل را امتحان کنید
چای زنجبیل یا زنجبیل تازه اثربخشی خوبی در کاهش تهوع مطابق منابع علمی دارد.
- تهویه مناسب اتاق
هوای تازه از تهوع ناشی از بوهای آزاردهنده جلوگیری میکند.
- نوشیدن مایعات کافی
مصرف آب یا دمنوشهای ملایم طی روز، بدن را هیدراته نگاه میدارد.
- مدیریت استرس و آرامسازی ذهن
تمرینهای یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق در کاهش تهوع ناشی از استرس کارساز است.
- خواب کافی و منظم
خواب کم کیفیت، تهوع را بدتر میکند؛ تنظیم ریتم خواب موثر است.
جدول مقایسه علل شایع تهوع صبحگاهی و نکات کلیدی آنها
عامل | توضیح مختصر | راهکار پیشنهادی |
---|---|---|
بارداری | افزایش هورمونها، بیشتر در سهماهه اول | وعدههای سبک، زنجبیل، مشاوره پزشکی |
افت قند خون | گرسنگی طولانی شبانه، مخصوصاً حذف صبحانه | وعده غذایی منظم و کوچک |
ریفلاکس معده | مصرف غذای سنگین/دیرهنگام، خواب نامناسب | اجتناب از خوردن دیرهنگام، بالا نگهداشتن سر |
استرس و کمخوابی | افزایش هورمونهای استرس، برهم خوردن نظم گوارشی | مدیریت استرس، خواب کافی |
بیماریهای زمینهای | بیماریهای کبد و صفرا یا عفونتهای گوارشی | تشخیص و درمان تخصصی |
جمع بندی و نتیجهگیری
در پاسخ به سوال «علت حالت تهوع صبحگاهی چیست؟» باید بگوییم که این پدیده دلایل متعددی دارد؛ از بارداری و نوسانات هورمونی گرفته تا افت قند خون، مشکلات دستگاه گوارش، و استرس یا حتی مصرف برخی داروها. هیچ راهکار جادویی یکشبه وجود ندارد، اما با شناخت علتهای شخصی، استفاده از تکنیکهای تغذیهای و سبک زندگی سالم و توجه به هشدارها، میتوان کنترل بهتری بر این حس ناخوشایند داشت. اگر علائم هشداردهنده را مشاهده کردید، مشاوره پزشکی را جدی بگیرید.
در نهایت، توصیه من بهعنوان کسی که خودش بارها با این احساس روبهرو بوده، این است: به بدن خود گوش دهید، تغذیه و خواب خود را اصلاح کنید و از قدرت عادتهای کوچک برای بهبود کیفیت صبحهایتان غافل نشوید. همین امروز، اولین قدمتان را بردارید!
سئوالات متداول
تهوع صبحگاهی فقط مختص بارداری است؟
خیر، تهوع صبحگاهی بدون بارداری هم شایع است و میتواند به دلایل مختلفی مثل افت قند خون، مشکلات دستگاه گوارش، استرس یا حتی مصرف داروها رخ دهد.
چه غذاهایی تهوع صبحگاهی را تشدید میکنند؟
غذاهای چرب، تند، فرآوریشده و مواد غذایی با طعم یا بوی تند میتوانند تهوع را بدتر کنند. بهتر است از وعدههای سبک، کمچرب و آسان هضم استفاده کنید.
آیا مصرف آب در صبح به رفع تهوع کمک میکند؟
بله، یکی از علتهای حالت تهوع در صبح میتواند کمآبی بدن باشد. نوشیدن یک لیوان آب ولرم یا چای زنجبیل به شروع بهتر صبح کمک میکند.
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر تهوع صبحگاهی شدید و مداوم است، یا با علائمی مانند استفراغ مکرر، درد شکمی شدید، کاهش وزن ناخواسته، تب بالا یا سرگیجه جدی همراه شود، باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید.
بهترین راهکارهای خانگی برای کاهش تهوع صبحگاهی چیست؟
مصرف وعدههای کوچک و متعدد، پرهیز از غذاهای محرک، نوشیدن کافی مایعات، هوای تازه، خواب کافی و استفاده از زنجبیل میتواند موثر واقع شود.
برای مطالعه بیشتر و منابع تکمیلی، میتوانید به Healthline، Medical News Today و ریسرچ می مراجعه فرمایید.